Lễ Giáng sinh và lễ Phục sinh là hai đại lễ của Giáo hội Công giáo. Lễ Giáng sinh được Giáo Hội cử hành hằng năm vào ngày 25 tháng 12, còn lễ Phục sinh không được Giáo Hội cử hành vào một ngày cố định; chẳng hạn ba năm vừa qua: năm 2021, lễ Phục Sinh được cử hành vào ngày 04/4; năm 2022, vào ngày 17/4; năm 2023, vào ngày 09/4; còn năm nay, lễ Phục Sinh được cử hành vào ngày 31/3.
Tại sao lễ Phục Sinh không được Giáo Hội cử hành vào một ngày cố định như lễ Giáng sinh?
1. Nguồn gốc lễ Phục Sinh
“Lễ Phục sinh” là cách gọi nhấn mạnh tới biến cố Đức Ki-tô sống lại. Trong tiếng La-tinh, danh xưng của lễ Phục Sinh là “Pascha”. Từ Pascha bắt nguồn bởi từ “pesa” hay “pasa” trong tiếng Do-thái, có nghĩa là “đi ngang qua”, “vượt qua”. Vì vậy, chúng ta vừa gọi là “lễ Phục Sinh” vừa gọi là “lễ Vượt Qua”. Hơn nữa, thứ Sáu, thứ Bảy Tuần Thánh và Chúa nhật Phục sinh làm thành “Tam nhật Vượt Qua”, ba ngày cao trọng nhất trong năm phụng vụ.
Lễ Vượt Qua thời Tân ước đã được tiên báo bằng lễ Vượt Qua thời Cựu ước. Trước hết, “Lễ Vượt Qua” theo nghĩa đen chỉ việc Thiên Chúa, trong đêm Vượt Qua, “đi ngang qua”, “vượt qua” nhà các người Do-thái, được ghi dấu máu chiên trên cửa, mà không sát hại các con đầu lòng và các con vật đầu đàn của người Do-thái, nhưng sát hại các con đầu lòng và các con vật đầu đàn của người Ai-cập (x. Xh 12,12-14.26-27). Hơn nữa, ý nghĩa trọng tâm của “lễ Vượt Qua” thời Cựu ước là nhắc nhớ tới sự kiện Thiên Chúa giải thoát dân Do-thái khỏi ách nô lệ của người Ai-cập và dẫn đưa họ về miền đất hứa, miền đất mà Thiên Chúa đã hứa ban cho tổ phụ Ab-ra-ham khi kêu gọi ông đi theo Ngài. Như vậy “vượt qua” (pesa hay pasa) chỉ thân phận dân Do-thái được Thiên Chúa thay đổi từ tình trạng nô lệ sang tự do.
“Lễ Vượt Qua” trong Cựu ước là hình ảnh tiên báo “lễ Vượt Qua” trong Tân ước. Cả hai đều nhấn mạnh tới việc Thiên Chúa “cứu”, “giải thoát”, “giải phóng” nhằm dẫn đưa dân của Ngài từ tình trạng nô lệ sang tự do: Trong Cựu ước là nô lệ thể lý, dân Do-thái làm nô lệ cho người Ai-cập; trong Tân ước là nô lệ tinh thần, toàn thể nhân loại ở trong tình trạng nô lệ cho tội lỗi và sự chết.
2. Ngày tháng lễ Phục sinh được xác định theo tiêu chuẩn nào?
Bốn Tin Mừng không cho biết Chúa Giê-su Phục sinh vào ngày nào trong tháng, nhưng cho biết cuộc thương khó và Phục Sinh của Chúa Giê-su diễn ra khi người Do-thái mừng lễ Vượt Qua (x. Mt 26, 17-19; Mc 14,12-16; Lc 22, 7-13; Ga 18,28). Người Do-thái mừng lễ Vượt Qua vào buổi chiều ngày 14 tháng Nisan. Nisan là tháng Giêng, theo lịch của người Do-thái.
Vào những thế kỷ đầu tiên, trong Giáo Hội đã xảy ra một cuộc tranh luận sôi nổi và gay gắt giữa hai phe: một phe chủ trương mừng lễ Phục Sinh vào ngày 14 tháng Nisan, nghĩa là vào lễ Vượt Qua của Do-thái giáo; phe còn lại chủ trương mừng lễ Phục Sinh vào ngày Chúa Nhật, vì Chúa Giê-su sống lại vào ngày Chúa Nhật. Cả hai phe đều có những lý lẽ riêng làm hậu thuẫn cho chủ trương của mình. Cuộc tranh luận trở thành gây cấn dưới thời Đức Giáo hoàng Vic-to-ri-ô I (189-198), khi ngài tuyên bố sẽ ra vạ tuyệt thông cho cộng đoàn nào mừng lễ Phục Sinh vào ngày 14 tháng Nisan. Sau rất nhiều Công đồng địa phương, cả bên Đông lẫn bên Tây, mọi người vẫn không tìm được tiếng nói chung. Phải đợi tới Công đồng Nicea năm 325, một quy định chung mới được thiết lập: lễ Phục Sinh sẽ được cử hành vào Chúa Nhật liền sau ngày 14 tháng Nisan. Tuy nhiên, quyết định này của Công đồng Nicea mãi tới thế kỷ VIII mới được khắp nơi chấp nhận. Chúa Nhật liền sau ngày 14 tháng Nisan sẽ diễn ra từ ngày 21/3 và sẽ không xảy ra sau ngày 25/4 dương lịch.
Công đồng Va-ti-ca-nô II đã bày tỏ lập trường liên quan tới những đề nghị, các Giáo Hội Ki-tô nên cử hành lễ Phục Sinh trong cùng một ngày và dự án thiết lập một quyển lịch vĩnh viễn. Công Đồng Va-ti-ca-nô II, trong Hiến chế Phụng Vụ, tuyên bố rằng (Phụ lục: Tuyên Ngôn của Thánh Công Ðồng chung Vaticanô II về việc tu chỉnh Niên Lịch): “Thánh Công đồng Va-ti-ca-nô II không phải là ít quan tâm đến nguyện vọng của nhiều người về việc ấn định lễ Phục Sinh vào một ngày Chúa Nhật nhất định, và về việc thiết lập một niên lịch vĩnh viễn. Sau khi đã cẩn thận cân nhắc mọi điều có thể xảy ra do việc đưa ra một niên lịch mới, Thánh Công đồng tuyên bố những điều sau đây:
– Thánh Công đồng không phản đối việc ấn định ngày lễ Phục Sinh vào một ngày Chúa Nhật nhất định trong niên lịch Grêgôrianô, miễn là có sự đồng ý của những người liên hệ, nhất là các anh em ly khai với Tông Tòa”.
– Cũng thế, Thánh Công đồng tuyên bố là không phản đối những sáng kiến có liên hệ đến việc đưa vào xã hội dân sự một niên lịch vĩnh viễn.
Sau Công đồng Va-ti-ca-nô II, tại Hội nghị thượng đỉnh ở A-lep-po, Sy-ri-a năm 1997, Hội đồng các Giáo Hội Ki-tô thế giới đề nghị cải cách phương pháp tính ngày lễ Phục Sinh dựa trên cách tính theo phương pháp quan sát thiên văn trực tiếp, điều này sẽ khiến loại trừ các dị biệt giữa các Giáo Hội Đông phương và Tây phương. Cải cách này được đề nghị áp dụng từ năm 2001, tuy nhiên, không được các Giáo Hội thực hiện.
Lm. Giu-se Đào Hữu Thọ
Nguồn: tonggiaophanhanoi.org
